W zbiorach biblioteki znajdują się dwie cenne kolekcje: stare druki (828 woluminów z XVI–XVIII wieku) i polonica XIX-wieczne (około 8200 woluminów), które tworzą Narodowy Zasób Biblioteczny. W tym miejscu chcemy Państwu prezentować najciekawsze i najcenniejsze kolekcje, które biblioteka posiada w swych zbiorach. Zapraszamy również do odwiedzenia Biblioteki NIKIDW Oddział w Puławach, gdzie czytelnicy mają możliwość bezpośrednio zapoznać się z wybranymi tytułami.
***
Marciszewska, Maria
Kucharka szlachecka : podarek dla młodych gospodyń. T.1, Kucharstwo. T.2, Spiżarnia / przez M. z K. Marciszewską. Wyd. 3 popr. znacz. pow. Kijów : Nakł. Księgarni Bolesława Koreywy, 1885
Temat gotowania, przyrządzania, podawania potraw, czyli tzw. „sztuka kulinarna” znany jest od zarania świata. Z łaciny słowo culina oznacza „kuchnię”.
Natomiast kulinaria to ogół zagadnień związanych z potrawami, umiejętność przygotowywania jedzenia w sposób smaczny, pożywny i estetyczny.
W różnych regionach świata, zależnie od dostępności źródeł pożywienia i wielowiekowej tradycji, wykształciły się różne zwyczaje kulinarne.
A co za tym idzie powstały setki, czy też tysiące, książek i publikacji, opisujących wszystko, co jest związane z przyrządzaniem i gotowaniem potraw. Spisano i wydrukowano miliony przepisów kulinarnych.
W zbiorach Biblioteki Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi znaleźć można bogaty księgozbiór dotyczący tematyki kulinarnej. Na szczególną uwagę zasługuje pozycja:
Marii Marciszewskiej – „Kucharka szlachecka ” Wyd. 3 z 1885 roku.
Autorka przedstawiająca siebie jako „Litwinkę zamieszkałą na Ukrainie”, to twórczyni, zbieraczka i kolekcjonerka prostych przepisów kulinarnych. Sama książka podzielona jest na dwa współoprawne tomy:
* Tom 1 – Kucharstwo
* Tom 2 – Spiżarnia
Wydanie trzecie z 1885 roku, które znajduje się w zbiorach Biblioteki Instytutu, zawiera
ok. 3000 receptur, przepisów kuchennych, spiżarnianych, domowo-gospodarskich a także porady dotyczące prowadzenia domu i spiżarni.
Znajdziemy tu przepisy na pyszne zupy, kluski, wykwintne mięsa czy też zapomniane w naszej kuchni perduty, leguminy, jesiotrzynę oraz dzikie ptactwo. Z książki dowiemy się jak przygotować doskonałe, domowej roboty kiełbasy, likiery, konfitury.
„Kucharka szlachecka” to też poradnik mówiący o sposobach przygotowywania potraw, czy radzenia sobie z przesolonymi daniami. We wstępie Maria Marciszewska pisze że, jest to „podarek dla młodych gospodyń”. Dlatego też książka zawiera także „babcine” sposoby pastowania podłóg, wywabiania plam, prania jedwabiu, tuczenia zwierząt, a także przygotowywania kremu do twarzy i dbania o włosy.
Autorka w sprawdzonych przez siebie i dostępnych wszystkim przepisach proponuje przykładowe obiady na cały kwartał czy na Wielki Post. Poleca jak w wykwintny, smaczny i prosty sposób ustawić stół na Wielkanoc, Wigilię Bożego Narodzenia, jak przygotować śniadania: gorące czy na i zimno, jak podać herbatkę po angielsku, czy też jak sposobem Kijowskim upiec ciasto lub usmażyć konfiturę. Lektura dzieła sprawia, że chciałoby się natychmiast przystąpić do praktycznego wykorzystania podanych przez autorkę przepisów.
Poniżej „Dyspozycja obiadów z postem” oraz przepisy „na Szczupaka” wzięte z „Kucharki szlacheckiej”:
MARCISZEWSKA Maria to również autorka książki wydanej w 1859 pt.: „Suche konfitury sposobem kijowskim”, w której pisze: „mogę śmiało zapewnić, że przy akuratnem zachowaniu moich przepisów i użyciu najwięcej potrzebnej cierpliwości…konfitur w domu urządzonych mniej, jak o połowę kosztować będzie, aniżeli kupne”.
W 2014 roku nakładem Wydawnictwa „Graf_ika Usługi Iwona Knechta” ukazał się reprint „Kucharki szlacheckiej” Marii Marciszewskiej. Książka zawiera przepisy i porady, ozdobione niezwykłej urody, bardzo misternymi rycinami.
Zapraszamy do lektury tej i innych publikacji dotyczących kulinariów w zbiorach Biblioteki Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi.
Może staną się one inspiracją dla współczesnych gospodyń i zachęcą je do sięgania i wykorzystywania tradycyjnych, starych, „babcinych” przepisów.
Oprac. Bogusław Wiśniewski
Red. Aleksandra Szymańska
Fot. polona.pl i domena publiczna
