Zielnik Herbarzem … Cracoviae, 1613 rok

W zbiorach biblioteki znajdują się dwie cenne kolekcje: stare druki (828 woluminów z XVI–XVIII wieku) i polonica XIX-wieczne (około 8200 woluminów), które tworzą Narodowy Zasób Biblioteczny. W tym miejscu chcemy Państwu prezentować najciekawsze i najcenniejsze kolekcje, które biblioteka posiada w swych zbiorach. Zapraszamy również do odwiedzenia Biblioteki NIKIDW Oddział w Puławach, gdzie czytelnicy mają możliwość bezpośrednio zapoznać się z wybranymi tytułami.

***

Zielnik Herbarzem z ięzyka Łacinskiego zowią To iest Opisanie własne imion, kształtu, przyrodzenia, skutkow, y mocy Zioł wszelakich Drzew Krzewin y korzenia ich, Kwiatu, Owocow, Sokow Miasg, Zywic y korzenia do potraw zaprawowania Takze Trunkow, Syropow, Wodek Lekiwarzow, Konfektow […] pilnie zebrane a porządnie zapisane przez D. Simona Syrennivsa. Cracoviae : w Drukarni Bazylego Skalskiego, 1613

Najstarszą pozycją polskiego autora w kolekcji starych druków Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi jest Zielnik Herbarzem z języka łacińskiego zowią Szymona Syreńskiego. To klasyczne dzieło botaniczne polskiego renesansu. Zawiera opisy 765 roślin, głównie leczniczych, sposoby ich użytkowania w gospodarstwie domowym, rzemiośle i weterynarii.

Autor zamieszcza w nim też pojedyncze informacje o florze Polski w jej XVI-wiecznych granicach. Użytkowy charakter pracy podkreśla rozbudowany tytuł, z którego można dowiedzieć się, że był on przeznaczony dla „lekarzy, aptekarzy, cyrulików, barbierzy, roztrucharzy, końskich lekarzy, masztalerzy, ogrodników, kucharzy, szynkarzy, gospodarzy, mamek, pań i panien”.

Można w nim znaleźć nie tylko recepty leków roślinnych, ale i przepisy potraw, sposoby zwalczania szkodników, odnotowuje też dawne ludowe zwyczaje i obrzędy związane z roślinami. Przy wielu opisach zamieszczone są drzeworyty z podobiznami roślin.

Szymon Syreński (ok.1540-1611) – w literaturze polskiej zwany Syreniuszem – profesor Akademii Krakowskiej, lekarz, botanik, badacz leczniczych właściwości ziół. Swoje zainteresowania botaniką miał okazję pogłębić w czasie studiów na uniwersytetach niemieckich i włoskich. Wiele podróżował, zwiedzał prywatne ogrody roślin leczniczych, prowadził również obserwacje roślin dziko żyjących. Zielnik – dzieło życia Syreniusza powstawało w ciągu ponad 30 lat jego praktyki lekarskiej. Wyszło drukiem w krakowskiej oficynie dzięki dotacji królewny Anny Wazówny, dwa lata po śmierci Autora.

Oprac. Ewa Mioduszewska
Oprac. red. Aleksandra Szymańska