Współcześnie sakralność nekropolii wyznaczają także inne znaki, w tym krzyże nagrobne, rytuał poświęcania ziemi i grobu, odprawiane w tym miejscu obrzędy religijne itp. Poza tym cmentarz jest miejscem pamięci historycznej. Często znajdują się tam przecież pomniki zasłużonych obywateli, uczestników walk narodowowyzwoleńczych, mogiły zbiorowe i symboliczne. Nieodłącznym elementem cmentarzy, stanowiącym konwencjonalne oznaczenie grobów, są krzyże. Niosą one za sobą różnorodne znaczenia symboliczne. Najogólniejszym sensem krzyża jest pojednanie przeciwieństw: tego, co pozytywne (belka pionowa), z tym, co negatywne (belka pozioma), życia ze śmiercią, ducha z materią. Jako oś świata krzyż symbolizuje jego cztery strony, a usytuowany w mistycznym centrum kosmosu ustanawia łączność między światem ziemskim a niebiańskim. W kręgu kultury chrześcijańskiej jest znakiem odkupienia i zwycięstwa nad śmiercią.
Na zakręcie przy ruczaju – mogiła
na niej krzyż drewniany
a w niej cichy i spokojny
żołnierz nikomu nie znany
taka pusta ta mogiła
przy niej dziki krzak
patrz przechodniu – czy nie widzisz
coś tu na niej brak
brak jest kwiatka choć jednego
lub bukietu róż
a jak nie masz pochyl głowę
ukłon jemu złóż.
Józefa Bochniak
Fot. polona.pl – domena publiczna
