Korzenie haftu snutkowego (snutki) łączą go z koronką renesansową. Uważa się, że snutki są jej znacznie uproszczoną formą, zwłaszcza biorąc pod uwagę technikę wykonania. Zachowują jednak specyficzną ażurowość oraz wiele elementów spośród motywów i sposobu ich łączenia. Przede wszystkim na wsi ta forma koronki uległa przekształceniu i przez usunięcie gotowych taśm przeobraziła się w haft.
Haft nasnuwany był powszechnie stosowany na wielkopolskiej wsi jeszcze w połowie XIX wieku. Upiększano nim wówczas czepce, koszule, krezy i zapaski. Wykonywaniem haftów zajmowała się przede wszystkim biedniejsza warstwa społeczna, by w ten sposób powiększyć swoje dochody. Haftowały również dziewczęta przed zamążpójściem, zbierające się po kilka osób w domach w długie zimowe wieczory.
Na początku XX wieku haft nasnuwany zaczął tracić na popularności na rzecz wchodzącego w modę, znacznie łatwiejszego i mniej czasochłonnego haftu na tiulu. Powojenne snutki były wykonywane już prawie wyłącznie na bieliźnie stołowej, kościelnej oraz na dekoracyjnych serwetkach i kołnierzykach, głównie z przeznaczeniem dla odbiorcy z zewnątrz.
Do odrodzenia się tej sztuki w dużej mierze przyczyniła się Helena Moszczeńska, ówczesna właścicielka Goliny, która zaintrygowana pięknem skomplikowanego haftu ludowego zajęła się opieką nad ginącymi snutkami. Wprowadziła nowe, niespotykane wcześniej elementy zdobnicze, organizowała kursy dla dziewcząt wiejskich w pałacu, podczas których uczyła je tego rzemiosła. Współcześnie dzieło Heleny Moszczeńskiej kontynuowane jest przez grono kilkunastu hafciarek z Goliny i innych miejscowości regionu.
Do podstawowych ściegów wykorzystywanych do wykonania snutek należą: fastryga, stebnówka, łańcuszek, okrętka, dziergany. Haft ten wykonuje się na białym bawełnianym płótnie przy użyciu grubych nici maszynowych. W pierwszym etapie hafciarka rysuje wzór na papierze, a następnie podwleka białą nitką linie wzorów, dowolnym ściegiem przed igłą lub łańcuszkiem. Natomiast po prawej stronie robótki nasuwa długie cienkie ściegi zwane nóżkami pajęczymi lub częściej snutkami. Po zakończeniu tej czynności dzierga gęsto uprzednio powleczone motywy, pierze serwetkę i przystępuje do wycinania płótna spod snutek – nitek łączących motywy. Dzięki temu powstaje ażurowe, niezwykle delikatne dzieło. Ostatnim etapem pracy jest ponowne wypranie serwetki, wykrochmalenie i rozciągnięcie na deseczce. Po tym zabiegu serwetka jest gotowa.
3 lutego 2022 roku snutka golińska została wpisana na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Jest to zwieńczenie wieloletnich działań związanych z promocją tej sztuki w świadomości mieszkańców regionu.
Tekst: Joanna Radziewicz
Fot. Zofia Talarowska
Fot. Jolanta Łukaszewska
Źródła:
1. Piskosz-Branekova E.: Polskie hafty i koronki. Warszawa, 2009.
2. wikipedia.pl
3. niematerialne.nid.pl
