W zbiorach biblioteki znajdują się dwie cenne kolekcje: stare druki (828 woluminów z XVI–XVIII wieku) i polonica XIX-wieczne (około 8200 woluminów), które tworzą Narodowy Zasób Biblioteczny. W tym miejscu chcemy Państwu prezentować najciekawsze i najcenniejsze kolekcje, które biblioteka posiada w swych zbiorach. Zapraszamy również do odwiedzenia Biblioteki NIKIDW Oddział w Puławach, gdzie czytelnicy mają możliwość bezpośrednio zapoznać się z wybranymi tytułami.
***
Muczkowski, Józef
„Ochrona zabytków”
Kraków, 1914
Ochrona dziedzictwa kulturowego oraz jego materialnych wytworów, czyli zabytków stanowi jedno z trudniejszych wyzwań, jakie stoją przed współczesnymi społeczeństwami. Dbałość o dobra kultury, konserwacja i pielęgnowanie zabytków przez wieki ulegało przekształceniom, wraz ze zmieniającą się historią oraz uwarunkowaniami politycznymi.
Ogólne normy postępowania konserwatorskiego po raz pierwszy zostały oficjalnie sformułowane w 1931 roku na konferencji naukowej w Atenach. Opracowano wówczas dokument zwany Kartą Ateńską. W 1964 roku podczas posiedzenia Międzynarodowego Kongresu Architektów i Techników w Wenecji zredagowana została tzw. Karta Wenecka, będąca rozszerzeniem i pogłębieniem Karty Ateńskiej. Zawarte w niej podejście do ochrony przejawia się w potrzebie zachowania danego obiektu jako świadectwa historii w jego pełnym wymiarze materialnym, wraz z jego zabytkowym wyposażeniem, konstrukcją, techniką budowlaną, otoczeniem tworzącym krajobraz kulturowy, a także przekazem niematerialnym.
Na przełomie XIX i XX wieku na rozwój doktryny ochrony zabytków na ziemiach polskich wpłynęło zwłaszcza dwóch krakowskich autorów – Stanisław Tomkowicz i Józef Jakub Muczkowski.
W zbiorach Biblioteki Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi znajduje się kilka prac Józefa Jakuba Muczkowskiego. Na szczególną uwagę zasługuje jedna z nich pt. „Ochrona zabytków” wydana w 1914 roku w Krakowie. Była ona pierwszym w polskiej literaturze całościowym ujęciem zagadnień związanych z problematyką konserwacji zabytków, obejmującym zarówno zagadnienia pojęciowe i teoretyczne kwestie związane z zasadami ochrony, jak i bardzo praktyczne wskazówki dotyczące postępowania z dawnymi materiałami budowlanymi i restauracji poszczególnych obiektów, zwłaszcza kościołów.
Józef Muczkowski w swej pracy już w I rozdziale wyszedł od pojęcia zabytku, które rozumiał w dwójnasób: zabytki to te, które mają charakter dzieła sztuki, a ponadto są znaczące „dla scharakteryzowania pewnej już ubiegłej epoki”, ale i takie, które co prawda nie mają charakteru dzieła sztuki, lecz mają „wartość starożytniczą”. Jego zdaniem dopiero upływ czasu dawał możliwość wydania sądu o wartości obiektu i jego ochronie. Tym samym nie mogła istnieć taka kategoria, jak zabytki współczesności.
Pisał on w swojej książce, że: „Epoka historyczna zapomniała o tem, że naszym obowiązkiem jest nie tylko zabezpieczać, ale także kontynuować historyą„. Jak wskazywał, zabytek pozbawiony historycznych nawarstwień, zmian, które w ciągu stuleci zachodziły, przestaje być autentyczny, staje się niejednokrotnie swoją własną karykaturą.
Dzieło Józefa Jakuba Muczkowskiego to kompendium wiedzy z zakresu ochrony i konserwacji zabytków kościelnych. Zawiera rozdziały poświęcone materiałom budowlanym takim jak: cegła, kamień, piaskowce i inne. Opisuje restaurację kościołów, figur i rzeźb, nagrobków, malowideł i obrazów, witraży, paramentów, tkanin, przedmiotów ze złota, srebra i brązu, organów i dzwonnic, osobno pisze o kościołach drewnianych. Tekst wzbogaca ciekawy, dokumentalny materiał ilustracyjny – również z terenów kresowych.
Książka wydana nakładem autora w Krakowie liczy sobie 188 stron, zawiera w tekście tablice, plany i 28 kart z ilustracjami.
Józef Muczkowski twierdził, że: „Być może, że ten lub ów stary budynek sam dla siebie nie przedstawia większego interesu dla archeologa, ale nie trzeba zapominać, że budynki te, razem wzięte, nadają miastu wygląd malowniczy„. Dbajmy zatem o zabytki, żeby mieszkało i żyło nam się piękniej.
Oprac. Bogusław Wiśniewski
Red. Joanna Radziewicz
Fot. polona.pl – domena publiczna
