W zbiorach biblioteki znajdują się dwie cenne kolekcje: stare druki (828 woluminów z XVI–XVIII wieku) i polonica XIX-wieczne (około 8200 woluminów), które tworzą Narodowy Zasób Biblioteczny. W tym miejscu chcemy Państwu prezentować najciekawsze i najcenniejsze kolekcje, które biblioteka posiada w swych zbiorach. Zapraszamy również do odwiedzenia Biblioteki NIKIDW Oddział w Puławach, gdzie czytelnicy mają możliwość bezpośrednio zapoznać się z wybranymi tytułami.
***
Henke, Karol Fryderyk Gustaw
„Nauka urządzania, szacowania i oceniania lasów”
Warszawa 1846
Las był obecny w życiu człowieka od zarania dziejów. Dostarczał materiałów na budowę domu i znajdujących się w nim sprzętów, zaopatrywał w żywność, lekarstwa. W lesie zbierano drewno na opał, pozyskiwano z niego surowce do wypalania węgla drzewnego, produkcji smoły i popiołu używanego w farbiarstwie. Kopano rudę darniową i wytapiano z niej żelazo. W kniei na porębach wytyczano pola, na których sadzono ziemniaki, bób, proso i owies. Jeszcze w latach powojennych na terenach większych kompleksów leśnych wypasano zwierzęta hodowlane. Puszczańskie ostępy ratowały i dawały schronienie w czasie wojen, epidemii czy w innych sytuacjach zagrażających życiu.
Las stanowi jeden z elementów naszego narodowego dziedzictwa przyrodniczego, osobowego i kulturowego. Jest jednym z dóbr, które kolejne pokolenia dziedziczą po poprzednikach. Jako dziedzictwo jest dobrem ciągłym, trwającym nieprzerwanie, spełniającym wielorakie funkcje i dostarczającym różnorakich pożytków kolejnym pokoleniom.
Warto pamiętać, że wszyscy w równym stopniu jesteśmy odpowiedzialni za lasy naszego kraju, zaś fachowcami i najbardziej kompetentnymi ich zarządcami są polscy leśnicy. To dzięki ich wiedzy i doświadczeniu mamy pewność, że podlegają właściwej ochronie i są prawidłowo użytkowane.
Pisarski dorobek polskich leśników (uczonych i praktyków) pozostaje trwałym pomnikiem naszego dziedzictwa leśnego i wart jest przypomnienia oraz pełnej dokumentacji.
W Bibliotece Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi znajduje się bogata i interesująca literatura z zakresu leśnictwa. Są to zarówno publikacje książkowe, jak i wielotomowe roczniki czasopism dotyczących tej tematyki.
Szczególnie wartościową książką dotyczącą gospodarowania lasami jest wydana w 1846 roku „Nauka urządzania, szacowania i oceniania lasów” autorstwa Karola Fryderyka i Gustawa Henke.
W przedmowie do swojej publikacji Gustaw Henke pisze: „Urzędnicy leśni […] znajdą w tem dziele przewodnika, jakiego w polskim języku dotąd nie dostawało; gdyż pismo periodyczne Sylwan*, zawierające częściowo wypracowane przedmioty, całości nauki nie przedstawia„. Dlatego też autorowi zawdzięczamy powstanie pierwszego, poważanego i zebranego z wielu publikacji i wykładów podręcznika w języku polskim dotyczącego urządzania lasu.
Dzieło składa się z trzech części: Część Pierwsza – O urządzaniu lasów; Część Druga – O szacowaniu lasów; Część Trzecia – O ocenianiu lasów.
„Nauka urządzania lasów wskazuje zasady, do ułożenia planu gospodarczego, obejmującego działania uprawy i użytkowania, jakie w danym lesie wykonane, w zamiarze ciągnienia z niego największych trwałych lub potrzebom odpowiednich dochodów i w celu przyprowadzenia lub przybliżenia lasu do stanu doskonałego, lub wreszcie utrzymania go w takim stanie” – czytamy w części pierwszej.
W przedmowie do części drugiej autorzy zwracają się do służby leśnej pisząc: „Dla ustanowienia wartości lasów, potrzeba naprzód wyrachować ich wydajność materyalną […], stąd dwa są potrzebne działania, oszacowanie i ocenienie [..] Przez szacowanie zatem lasów rozumiemy właściwe obrachowanie massy drzewa oraz obrachowanie ich przyrostu […] oraz wynalezienie wartości całych lasów (np. na sprzedaż) nazywamy ocenieniem„.
Natomiast w części trzeciej dzielą się z czytelnikami swoimi poglądami, pisząc: „Z zasady nie ma różnicy między ocenieniem lasu a ocenieniem jakiejś bądź innej nieruchomości; zawsze bowiem idzie o wynalezienie kapitału, który przez procenta swoje wydaje tyle dochodu, ile oceniony grunt przynosi intraty„. Stanowi to cenną wskazówkę dla zawiadujących lasami leśników-ekonomistów, którzy potrafią z dobrodziejstwa lasu uczynić źródło dochodów dla państwa.
Osobliwą, nieformalną czwartą częścią książki są 52 tablice wykazujące massę drzewa.
„Nauka urządzania, szacowania i oceniania lasów” napisana przez Karola Fryderyka i Gustawa Henke liczy 465 stron. Została wydana nakładem Wydawnictwa Drukarni Samuela Orgelbranda w 1846 roku.
Współczesny las nie przetrwa bez fachowej opieki leśnika. Po to poznawaliśmy i nadal poznajemy prawa natury, by kierować się nimi w rozumnym prowadzeniu gospodarstwa leśnego, a zasoby leśne umiejętnie wykorzystywać w zaspokajaniu naszych różnorodnych potrzeb. Mamy nadzieję, że literatura zgromadzona w Bibliotece Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi, w tym proponowana książka będą pomocą w utrzymaniu i wzbogacaniu dziedzictwa jakim jest las.
*Biblioteka Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi gromadzi czasopismo Sylwan od 1822 do 2019 roku (z przerwami).
Oprac. Bogusław Wiśniewski
Red. Joanna Radziewicz
Fot. polona.pl – domena publiczna
