W zbiorach biblioteki znajdują się dwie cenne kolekcje: stare druki (828 woluminów z XVI–XVIII wieku) i polonica XIX-wieczne (około 8200 woluminów), które tworzą Narodowy Zasób Biblioteczny. W tym miejscu chcemy Państwu prezentować najciekawsze i najcenniejsze kolekcje, które biblioteka posiada w swych zbiorach. Zapraszamy również do odwiedzenia Biblioteki NIKIDW Oddział w Puławach, gdzie czytelnicy mają możliwość bezpośrednio zapoznać się z wybranymi tytułami.
***
Apteka dla tych co iey ani lekarza nie maią albo Sposob konserwowania zdrowia … to jest Szkoła Salernitańska / z łacińskiego wierszu metrem oyczystym przełożona … przez tego ktory Jest Ziemianow Rodakow Kochaiący, ktory oprocz Dyskursu o … authorach y edicyach Szkoły Salernitańskiey dołożyl kilka informacyi …” Warszawa 1750 –
Józef Andrzej Załuski [Tł.]
W zasobach Biblioteki Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi, wśród wielu publikacji dotyczących ziołolecznictwa i farmacji na szczególną uwagę zasługuje starodruk z 1750 roku przetłumaczony przez Józefa Andrzeja Załuskiego „Apteka dla tych co iey ani lekarza nie maią albo Sposob konserwowania zdrowia … to jest Szkoła Salernitańska / z łacińskiego wierszu metrem oyczystym przełożona …
Biskup Józef Andrzej Załuski był jednym z prekursorów polskiego Oświecenia, współzałożycielem Biblioteki Załuskich. Urodził się 12 sierpnia 1702 roku. Studiował teologię w Rzymie i w Paryżu. W 1727 roku przyjął święcenia kapłańskie, a w 1759 roku – sakrę biskupią uzyskując nominację na biskupa kijowskiego. Był mecenasem literatury i nauki, wydawcą, pisarzem i historykiem, członkiem kilku europejskich towarzystw naukowych, jednym z założycieli Towarzystwa Literatów. Przyczynił się do podjęcia przez ks. Stanisława Konarskiego prac wydawniczych nad Volumina Legum, wydawnictwa prawa polskiego od XIV wieku do końca istnienia Rzeczypospolitej. W 1747 roku wraz z bratem ufundował pierwszą polską bibliotekę narodową i publiczną – Bibliotekę Załuskich, która rozpoczęła działalność 8 sierpnia 1747 roku. Był aktywny w życiu politycznym występując przeciwko Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu i ingerencji Rosji w sprawy polskie. W latach 1767-1773 był więziony w Rosji. Zmarł 7 stycznia 1774 roku.
Dzieło Józefa Andrzeja Załuskiego „Apteka dla tych, co jej ani lekarza, nie mają…” to XVIII -wieczny poradnik, który był przekładem łacińskiego poematu dydaktycznego, zawierającego wskazówki na temat higieny i sposobów leczenia chorób, powstałego w pierwszej na świecie szkole medycznej, mającej swoją siedzibę w Salerno na południu Włoch.
To zbiór wierszowanych, łatwych do zapamiętania przepisów, rad i aforyzmów, przede wszystkim higienicznych, dietetycznych i terapeutycznych, opisany w przystępny sposób, co sprawiało, że dzieło to cieszyło się dużą popularnością.
Książka była przetłumaczona na wiele języków europejskich i wydawana pod różnymi tytułami takimi jak: „Medycyna Salernitańska” (Medicina Salernitana), „Szkoła Salernitańska” (Schola Salernitana) czy „Nauka zachowania zdrowia”.
Jednym z wielu tłumaczeń na język polski był przekład biskupa Józefa Andrzeja Załuskiego zatytułowany – „Apteka dla tych co iey, áni lekarza nie maia albo sposob konserwowania zdrowia, mianowicie dla tych spisana co lekárza nie maią, apteki nie znaią to iest Szkoła Salernitanska” wydany w 1750 roku w Warszawie w Drukarni Jezuickiej.
Książkę tę autor zadedykował ówczesnemu królewiczowi polskiemu, synowi króla Augusta III Sasa. Sam przyznał, że nie jest do tłumaczenie dosłowne. Zwrócił uwagę na fakt, że „nie jest lekarzem ciała, lecz duszy i doktorem obojga praw i teologji a nie medycyny”. Napisał również, że poradnik powstał „z nienawiści próżnowania, a z miłości ku ubogim chorym po wsiachmieszkaiącym”, nazywając siebie „ziemianów rodaków kochaiącym”.
Dzieło to uwzględnia przede wszystkim przepisy konieczne do utrzymania zdrowia. Niemniej jednak Józef Andrzej Załuski zastrzega, że jeżeli jest możliwość skorzystania z porady lekarza lub aptekarza należy się przede wszystkim z nimi skontaktować.
Na zakończenie autor tłumaczenia życzy czytelnikowi „Daj Boże, abyś tyle lat żył, ile tu masz o przedłużeniu życia Autorów pozbieranych”
Badacze historii medycyny podkreślają, że przetłumaczenie poradnika na język polski było istotne, gdyż w ten sposób na rynku wydawniczym pojawiło się przystępne kompendium wiedzy medycznej, które przy niewielkim dostępie do służby medycznej zastępowało działalność przede wszystkim znachorów i szarlatanów.
Oprac. Bogusław Wiśniewski
Oprac. red. Joanna Radziewicz
Fot. NIKiDW
