Dawniej takie okolicznościowe spotkania odbywały się prawie w każdej wsi. Pod koniec XX wieku i na początku XXI wieku tradycja ich organizacji zaczęła zanikać. W ostatnim czasie obserwuje się jednak powrót nabożeństw majowych, niekiedy w zmienionej już formie np. z udziałem chórów. Tego typu zgromadzenia zawsze miały rolę więziotwórczą dla członków społeczności, chociaż nieodmiennie związane były z wiarą.
Nieodzownym elementem nabożeństw majowych jest śpiewana Litania Loretańska, powstała około XII wieku. Początki tradycji wielbienia Matki Boskiej śpiewem w Europie Zachodniej sięgają przełomu XIII i XIV wieku, nawiązując do tradycji Wschodu, gdzie już od V wieku pieśnią sławiono imię Matki Bożej. Jednak po raz pierwszy maj, jako miesiąc Maryi, jest określony w książce z XVI wieku pt. „Maj duchowy”.
Nabożeństwo majowe propagował żyjący w drugiej połowie XVI wieku św. Filip Nereusz, którego uznaje się czasem za twórcę tej praktyki. Podobno gromadził małe dzieci, młodzież i tych, którzy chcieli złożyć hołd Najświętszej Panience, śpiewając pieśni, ale także zbierając kwiaty i zachęcając do ich składnia wokół figur i obrazów. Później kult Matki Bożej przejęli Dominikanie, którzy w maju gromadzili się przed Jej wizerunkami, śpiewając i składając tzw. kwiaty duchowe, tzn. swoje wyrzeczenia. Po soborze trydenckim (1545-1563), wzmógł się kult nie tylko Najświętszego Sakramentu, ale również Matki Bożej. Za ojca nabożeństw majowych uważany jest jezuita o. Ansolani. W kaplicy królewskiej w Neapolu codziennie w maju urządzał koncerty, pieśni ku czci Matki Bożej, które kończyły się błogosławieństwem Najświętszym Sakramentem.
Według jednego ze źródeł pierwsze nabożeństwo majowe w Polsce odprawiono w roku 1837 w kościele Świętego Krzyża w Warszawie, według innych w 1838 roku w Tarnopolu. Później odprawiano je w Krakowie i na Jasnej Górze i tak rozprzestrzeniły się w całej Polsce. Nabożeństwa odbywały się zarówno w kościołach, jak i przy kapliczkach, grotach stawianych na pamiątkę objawień Matki Bożej.
Maj to z wielu powodów miesiąc szczególny – miesiąc najbujniejszej zieleni, pięknej wiosny, kwiatów. Dla katolików to wyjątkowy miesiąc maryjny. Matka Boska powszechnie uznawana jest na pośredniczkę pomiędzy Bogiem a ludźmi, dlatego ta forma wspólnej modlitwy ma uprosić Matkę Boską o łaski. Każdy przychodzi ze swoją intencją i prosi o wysłuchanie. Matka Boża nazywana była: Maryją, Bogurodzicą, Matką Boską, Królową Niebieską, Przenajświętszą Panienką, Przeczystą, Najświętszą. Kult maryjny jest mocno powiązany z przyrodą i rocznym cyklem obrzędowym. Kiedyś wierzono, iż szczególnie w maju są aktywne rusałki i czarownice, stąd gorliwie modlono się do Matki Bożej o opiekę. Wyobrażano sobie, że wśród bujnej zieleni lasów i łąk przechadzają się boginki z rozpuszczonymi włosami, które mogą zagrażać ludziom. Do dzisiaj jest znane porzekadło skierowane do młodych dziewcząt z rozpuszczonymi włosami: „Spacerujesz jak rusałka”. Maj był również czasem zalotów i zdarzało się, że majowe spotkanie przy kapliczce było wstępem do wspólnego spaceru.
Korzystajmy z uroków maja na łonie natury, bo kolejny taki piękny czas dopiero za rok.
Tekst: Małgorzata Jaszczołt
Fot. Z arch, NIKiDW
