W zbiorach biblioteki znajdują się dwie cenne kolekcje: stare druki (828 woluminów z XVI–XVIII wieku) i polonica XIX-wieczne (około 8200 woluminów), które tworzą Narodowy Zasób Biblioteczny. W tym miejscu chcemy Państwu prezentować najciekawsze i najcenniejsze kolekcje, które biblioteka posiada w swych zbiorach. Zapraszamy również do odwiedzenia Biblioteki NIKIDW Oddział w Puławach, gdzie czytelnicy mają możliwość bezpośrednio zapoznać się z wybranymi tytułami.
***
Adam Chętnik – Chata kurpiowska – Warszawa 1915
Kurpiowszczyzna położona jest w północno – wschodniej Polsce. Region ten obecnie znajduje się na obszarze trzech województw: mazowieckiego, podlaskiego i warmińsko – mazurskiego. Adam Chętnik tak określa granice tego regionu: od wschodu – rzeka Pisa wypływająca z jeziora Śniardwy i Wysoczyzna Kolneńska, od południa – rzeka Narew i Międzyrzecze Łomżyńskie, od zachodu – środkowy bieg rzeki Orzyc, od południowego zachodu – dolny bieg rzeki Omulwi, od północy – dawna granica z Prusami Wschodnimi.
I to właśnie Adam Chętnik…
[ur. 20 grudnia 1885 w Nowogrodzie, zm. 29 maja 1967 w Warszawie – polski etnograf, muzealnik, działacz społeczny i polityczny. Miłośnik i badacz kultury kurpiowskiej, autor książek poświęconych Kurpiom Puszczy Zielonej, założyciel Skansenu Kurpiowskiego w Nowogrodzie. Jego dorobek naukowy liczy ponad 100 prac. Był posłem na Sejm I kadencji w II RP, należał do Polskiej Akademii Umiejętności. Tworzył również poezję, był muzykiem amatorem grającym na wielu instrumentach, twórcą i reżyserem zespołu pieśni i tańca oraz lutnikiem.] … był piewcą i propagatorem budownictwa ludowego Kurpiowszczyzny.
Pierwsza książka Chętnika „Puszcza kurpiowska” ukazała się w 1913 roku.
Jego druga książka, którą polecamy , „Chata kurpiowska (1915) nawiązywała do rozprawy Jana Karłowicza pt. „Chata polska. Studium lingwistyczno-archeologiczne”, zawierającej apel o gromadzenie szczegółowych opisów budownictwa ludowego różnych regionów. Była to druga obszerna monografia o budownictwie ludowym, po „Budownictwie ludowym na Podhalu” Władysława Matlakowskiego.
W publikacji zostały zamieszczone fotografie, plany i rysunki z opisami budownictwa Kurpiów.
Mimo to, że autor był świadom tego, że popełnił dzieło niekompletne i może niedoskonałe – jak pisze we wstępie- to jako praca poprawna metodycznie, oparta o doskonałą znajomość terenu i tematu (Adam Chętnik zadedykował ją ojcu, „kurpiowskiemu cieśli zawołanemu”) została doceniona przez środowisko naukowe. Autor otrzymał za nią nagrodę im. Mianowskiego od Instytutu Popierania Nauki. Za honorarium kupił ziemię nad Narwią, gdzie w przyszłości Chętnikowie zamierzali się osiedlić.
„Chata kurpiowska” i późniejsze opracowania ukazywały się z samodzielnie wykonanymi przez autora rysunkami i fotografiami. Sam Chętnik ilustrowania uczył się w Szkole Rysunku im. Wojciecha Gersona oraz na kursach organizowanych przez Towarzystwo Miłośników Fotografii. Był wielkim i wybitnym propagatorem i kontynuatorem idei Oskara Kolberga. I można śmiało, parafrazując słowa Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego stwierdzić, że chciał całą kulturę Kurpiów „ocalić od zapomnienia”.
Polecamy w Bibliotece Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi również inne książki autorstwa Adama Chętnika, a także czasopismo „Drużyna” (1912-1926), którego był redaktorem i wydawcą.
Oprac. Bogusław Wiśniewski
Oprac. red. Aleksandra Szymańska
