„Czytanie rozwija rozum młodzieży, odmładza charakter starca,
uszlachetnia w chwilach pomyślności, daje pomoc i pocieszenie w przeciwnościach”
Marek Tuliusz Cyceron
Każdego roku 23 kwietnia w wielu krajach na całym świecie obchodzony jest Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich. W tym dniu zawsze odbywa się wiele wydarzeń związanych z czytaniem, spotkań z pisarzami i specjalnych akcji promocyjnych dla czytelników. To również doskonała okazja do dyskusji na tematy związane nie tylko z wydawnictwami i prawami autorskimi, ale także z książką jako źródłem wartości i wiedzy, a także skarbnicą dziedzictwa niematerialnego i różnorodności kulturowej oraz narzędziem dialogu. Ideę tę pięknie ujęła Audrey Azoulay, Dyrektor Generalna UNESCO mówiąc: „Książki są oknem na nasze wewnętrzne życie, a także bramą do wzajemnego szacunku i zrozumienia między ludźmi […] Książki ucieleśniają różnorodność ludzkiej pomysłowości, nadając kształt bogactwu ludzkich doświadczeń, wyrażając poszukiwania sensu i ekspresji, które wszyscy dzielimy, a które napędzają każde społeczeństwo do przodu. Książki pomagają spleść ludzkość w jedną rodzinę, zawierają wspólną przeszłość, historię i dziedzictwo, by stworzyć wspólne przeznaczenie, w którym wszystkie głosy są słyszane w wielkim chórze ludzkich aspiracji. Książki są naszymi sojusznikami w rozpowszechnianiu edukacji, nauki, kultury i informacji na całym świecie” .
W celu połączenia czytelników z całego świata, tak aby ani język ani kultura nie były barierami utrudniającymi wspólne działanie powstał Światowy Hymn Książki. To projekt Światowej Stolicy Książki UNESCO Wrocław 2016. Ma on znaczenie symboliczne. Oddaje hołd literaturze, która umożliwia wolność wypowiedzi, jest narzędziem edukacji i wymiany międzykulturowej. Tekst Hymnu stanowi wiersz Tadeusza Różewicza „Włosek poety”. Muzykę skomponował Jan Kanty Pawluśkiewicz.
Włosek poety / Tadeusz Różewicz
Poeta to na pewno ktoś
Słuchajcie głosu poety
Choćby ten głos
był cienki jak włos
Jak jeden włos Julietty
Jeśli się zerwie włosek ten
to nasza nudna kula
upadnie w ciemność
Czy ja wiem
albo się zbłąka w chmurach
Słyszycie Czasem wisi coś
na jednym włosku wisi
Dziś włoskiem tym poety glos
Słyszycie
Ktoś tam słyszy.
23 kwietnia to również symboliczna data dla literatury światowej. W tym dniu, w roku 1616 zmarli Miguel de Cervantes, William Shakespeare i Inca Garcilaso de la Vega (przy czym datę śmierci Shakespeare’a podaje się według kalendarza juliańskiego, a pozostałych dwóch – według gregoriańskiego). Na ten sam dzień przypada również rocznica urodzin lub śmierci innych wybitnych pisarzy, np. Maurice’a Druona, Halldóra Laxnessa, Vladimira Nabokova, Josepa Pla i Manuela Mejía Vallejo.
Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich to święto wywodzące się z Katalonii. W 1926 roku z pomysłem jego utworzenia wystąpił Vicente Clavel Andrés, wydawca z Walencji. 23 kwietnia jest tam hucznie obchodzonym świętem narodowym, jako dzień patrona miasta – Świętego Jerzego. Zgodnie z długą tradycją w ten dzień kobiety obdarowywano czerwonymi różami, mającymi symbolizować krew smoka pokonanego przez Św. Jerzego. Z czasem kobiety zaczęły odwzajemniać się mężczyznom podarunkami w postaci książek.
Od 1930 roku Dzień Książki jest w Hiszpanii uznawany za oficjalne święto. Od 1964 roku obchodzi się je we wszystkich krajach hiszpańskojęzycznych. Światowy Dzień Książki i Praw Autorskich został proklamowany w 1995 roku na 28. Sesji Konferencji Generalnej UNESCO, na wniosek rządu Hiszpanii i Międzynarodowej Unii Wydawców.
W 2008 roku Polska Izba Książki, inicjator obchodów tego święta w Polsce, zaprosiła Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Polskie Towarzystwo Wydawców Książek, Stowarzyszenie Wydawców Katolickich, Stowarzyszenie Wydawców Szkół Wyższych, Izbę Księgarstwa Polskiego oraz Stowarzyszenie Księgarzy Polskich do współpracy przy organizacji tego wydarzenia. Powstał wówczas Komitet Porozumiewawczy wspierany przez Instytut Książki.
Od 2001 roku Organizacja UNESCO przyznaje tytuł Światowej Stolicy Książki. Jest to wyróżnienie dla miasta, które ma najlepszy program upowszechniający czytelnictwo i promocję książki. Wśród uhonorowanych miast znalazły się: Madryt, Aleksandria, Delhi, Antwerpia, Montreal, Turyn, Bogota, Amsterdam, Bejrut, Lublana, Buenos Aires, Erywań, Bangkok, Port Harcourt, Incheon, Wrocław, Konakry, Ateny, Szardż, Kuala Lumpur, Tbilisi, Guadalajare i Akra. W tym roku jest to francuski Strasburg.
23 kwietnia to nie tylko święto książek i czytelnictwa, ale też, jak sama nazwa wskazuje, Dzień Praw Autorskich. Pierwsza międzynarodowa konwencja, której przedmiotem była ochrona praw autorskich dzieł literackich i artystycznych, pochodzi 1886 roku. Jednak dopiero siedemdziesiąt lat później, zaczęła obowiązywać Powszechna Konwencja ds. Copyright. W 1976 roku przystąpiła do niej Polska. Znak copyright, czyli zastrzeżenia praw autorskich, jest umieszczany na różnego rodzaju wydawnictwach książkowych, filmowych czy muzycznych.
Z okazji Święta Książki pragniemy przybliżyć działalność wydawniczą Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi. Publikacje wydawane przez NIKiDW dotyczą tradycyjnej kultury ludowej oraz zachowania dziedzictwa historycznego i kulturowego wsi polskiej. Instytut ma do zaproponowania czytelnikom wiele książek ukazujących się w ramach kilku serii oznaczonych kolorami. Odpowiadają one kolorom logo Instytutu: białemu, niebieskiemu, czerwonemu i zielonemu.
SERIA BIAŁA
W ramach białej serii pn. Z Krainy Złotych Pól, przeznaczonej dla najmłodszych czytelników, NIKiDW proponuje, niedawno wydany, trzeci już tom ludowych bajek, zatytułowany O dudziarzu Szumigale i inne bajki ludowe. Wielkopolska. Autorką tomu jest Marta Guśniowska. Zamieszczone w książce ilustracje, inspirowane gawędami i tradycjami Wielkopolski, autorstwa Pauliny Wyrt świetnie przybliżają kulturę wsi tego regionu.
Podobnie jak w poprzednich, również w trzecim tomie, zadbano o ozdobienie książki ludowymi elementami typowymi dla opisywanego regionu. Dlatego m.in. wstążeczkę i wyklejkę zdobi wzór z haftu krajeńskiego, jaki występuje na pograniczu Wielkopolski i Pomorza. W słowniczku pojęć i na niektórych ilustracjach odwzorowano tkaniny i hafty typowe dla regionu danej bajki. Wśród nich jest haft pałucki, czy snutka golińska. Do bajek został dołączony słowniczek, objaśniający pojęcia mniej znane.
Bajki zostały napisane na podstawie snutych w gwarze opowieści, które nagrał zespół redakcyjny NIKiDW pod kierunkiem dr Sylwii Nehring, redaktorki serii. Autorka, Marta Guśniowska opracowała je literacko. Pięknym językiem, przystępnym dla najmłodszych czytelników, autorka opisała w poszczególnych opowieściach tego tomu specyfikę życia i kultury wielkopolskiej wsi.
Książki wydawane w ramach białej serii przybliżają dzieciom kulturę poszczególnych regionów naszego kraju, a także liczne legendy i opowieści związane z miejscami wymienionymi w bajkach. Można tu poczytać także o postaciach istniejących kiedyś naprawdę, jak generał napoleoński hrabia Ludwik Pac, którego pałac obejrzymy na Suwalszczyźnie.
Pozostałe książki z tej serii to:
Cudowne lekarstwo i inne bajki ludowe. Podkarpacie (Tom I)
Cuda nad Rospudą i inne bajki ludowe. Podlasie i Suwalszczyzna (Tom II)
Biała seria to także składająca się z sześciu książeczek ilustrowana publikacja Wyprawy z Etnoekipą. Poznaj dawną wieś. Jej celem jest zaznajomienie czytelników z podstawowymi zagadnieniami z zakresu etnografii Polski.
SERIA NIEBIESKA
W ramach serii niebieskiej pt. Historia i Pamięć, wszystkim czytelnikom zainteresowanym dziejami wsi proponujemy wydaną w ubiegłym roku naukową publikację Chłopi polscy na przestrzeni wieków. Stan badań i perspektywy badawcze pod redakcją prof. Jolanty Załęczny i prof. Mateusza Wyżgi. Autorzy podjęli się w niej opracowania wielu istotnych kwestii związanych z historią i tożsamością polskiej wsi.
Książki w tej serii planowane są jako historyczne monografie związane z konferencjami organizowanymi przez NIKiDW.
SERIA CZERWONA
Seria czerwona wydawana przez NIKiDW nosi nazwę Kultura Ludowa − Badacze i Pasjonaci. Ma ona za zadanie propagować kulturę ludową, a szczególnie dorobek twórców ludowych, etnografów, pasjonatów kultury wsi i artystów. Przewidziany został dla niej format albumowy.
Wydana w tej serii publikacja zatytułowana Szczerość, prostota, autentyzm. Wspomnienia o Stanisławie Koguciuku ukazuje twórczość ludowego artysty zafascynowanego otaczającym wiejskim światem, ludźmi i bogactwem natury. W dorobku malarza pojawia się wiele obrazów przedstawiających codzienne życie wsi, które jest ukazane przez artystę z reguły sielsko i kolorowo, iskrzy feerią barw. Intensywność kolorów na zamieszczonych w publikacji obrazach może sprawić, że ukażą one wieś swojską i radosną, właśnie taką, jaką widział ją sam malarz.
SERIA ZIELONA
Seria zielona Dziedzictwo Regionów promuje dorobek poszczególnych regionów Polski. Wydano w jej ramach Słownik gwarowy ziemi radomskiej, którego autorem jest Marian Kwiecień – miłośnik języka i kultury regionu oraz popularyzator wiedzy o wsi radomskiej.
Amatorski słownik liczy około 2500 haseł, a tematyka tej publikacji oparta jest o obyczaje wiejskiego życia. Nawiązuje także do charakterystycznych miejsc w Radomskiem. Zebrane tu słownictwo ukazuje wielopłaszczyznowo świat wsi i odrębność językową regionu.
Zachęcamy do zapoznania się z książkami wydawanymi przez nasz Instytut. Z pewnością warto po nie sięgnąć, aby poznać życie i kulturę polskiej wsi z różnych perspektyw.
Książki są dostępne w sklepie internetowym wydawcy.
Źródła:
1. http://lustrobiblioteki.pl/2020/04/swiatowy-dzien-ksiazki-i-praw-autorskich-2020/
2. https://www.unesco.pl/kultura/article/27/23-kwietnia-swiatowy-dzien-ksiazki-i-praw-autorskich-7/
3. https://www.gandalf.com.pl/blog/swiatowy-dzien-ksiazki-i-praw-autorskich/
4. http://www.wroclaw2016.strefakultury.pl/bookaid
Foto. pixabay.com, https://miastoliteratury.pl/wyjatkowy-plakat-do-pobrania-na-swiatowy-dzien-ksiazki/
