Warsztaty z haftu kujawskiego zawsze budzą duże zainteresowanie. Do upowszechniania na terenie Kujaw haftu kujawskiego przyczyniają się prowadzone warsztaty, organizowane konkursy i wystawy a także wydawane wzorniki. Największe ośrodki haftu kujawskiego istnieją we Włocławku, Inowrocławiu, Kruszwicy, Radziejowie, Pakości, Strzelnie i Kowalu. Warsztaty były prowadzone przez twórczynię ludową, panią Henrykę Derezińską z Kobylnik, która ma wieloletnie doświadczenie zarówno w prezentowanej dziedzinie rękodzieła jak i prowadzeniu warsztatów dla dorosłych.
Od drugiej poł. XIX w. do lat 50 XX w. haft kujawski występował jedynie na elementach ubioru kobiecego: czepcach, kryzach, kołnierzykach, fartuchach oraz halkach białych i czerwonych, nazywanych piekielnicami. Następnie zaczął być przenoszony ze strojów ludowych na obrusy, bieżniki oraz serwety. Jest to haft biały, zwany „białym szyciem”, swobodnie nakładany na materiał (batyst, muślin, tiul, płótno), wykonywany krótkimi ściegami (jedynie do haftowania halek czerwonych stosuje się nici w kolorze czarnym). Główną cechą haftu kujawskiego jest stosowanie krótkich ściegów, takich jak: sznureczek, atłasek podściełany (wypukły), wałeczek, ścieg za igłą pojedynczy lub wielokrotny, kładziony, dziergany, haft dziureczkowy oraz ścieg Janina (należący do grupy ściegów krzyżykowych). Przeważają ornamenty roślinne w różnych stylizacjach: motywy gałązek (zwanych rózgami) uzupełniane przez motywy kwiatowe (np. róże, chabry, tulipany, margerytki, czy słoneczniki) a także pąki i liście (półlistki, listki lub jodełki przedstawiające różne liście: dębu, winogrona, koniczyny czy modrzewia). W hafcie pojawiają się także kłosy i liczne perełki.
Uczestniczki wysłuchały krótkiej pogadanki o tradycyjnym stroju kujawskim, jego różnorodności oraz hafcie na nim występującym. Zapoznały się także z przykładowymi haftami i kompozycjami charakterystycznymi dla haftu kujawskiego. Następnie samodzielnie pracowały na przygotowanych materiałach, na których odbijały kalką wzory i uczyły się poszczególnych ściegów takich jak: sznureczek, wałeczek, ścieg kładziony, atłasek podściełany, ścieg dziergany, ścieg za igłą oraz ścieg Janina. Wykonały najpierw wybrane elementy haftu: gałązki, półlistki, prosty kwiat i dziergane ząbki; a następnie doskonaliły umiejętności przy haftowaniu prostej kompozycji.
W ramach warsztatów odbyła się także nauka pieśni kujawskich z repertuaru pani Danuty Kaczmarek. Znana w całej Polsce, śpiewaczka ze Śmiłowic w gminie Choceń, zdobywa liczne nagrody i wyróżnienia ogólnopolskie i regionalne (m.in. pierwsze miejsce na 48. Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym). Brała udział w Festiwalu Wszystkie Mazurki Świata w Warszawie (2014), Międzynarodowym Festiwalu „Najstarsze Pieśni Europy“ w Lublinie (2014) oraz w Festiwalu EtnoKraków/Rozstaje w Krakowie (2016). W 2016 roku wzięła udział w nagraniu programu TVP „Dzika Muzyka – Kujawska Atlantyda” prezentującego folklor ziemi kujawskiej. Propaguje lokalne tradycje muzyczne, prowadząc spotkania z folklorem w szkołach i domach kultury. Jest założycielką zespołu „Śmiłówiónki”, którym kieruje od 2010 r. Uczestniczy także jako juror w szkolnych przeglądach piosenek ludowych i konkursach literackich. W 2023 r. wydała śpiewnik, a w grudniu tego roku będzie dostępna płyta CD z jej nagraniami.
Na Kujawach dominuje muzyka taneczna z dużym udziałem tańców w rytmie mazurka (najczęściej kujawiaka). Także w tradycyjnym repertuarze wokalnym można zaobserwować wpływ muzyki instrumentalnej – przeważają przyśpiewki i formy przejściowe między przyśpiewkami a pieśniami. Kujawskie pieśni obrzędowe raczej zanikły dlatego na warsztatach uczestniczki poznały sześć pieśni powszechnych oraz przyśpiewki (z melodiami o rytmice tanecznej): Co Kujawy, to Kujawy!; Piosenka kujawska; Panieneczki; Kujawiak na Ciechocinek; Jak jo do dziewczyny; Idzie słonko. Przepisane teksty zostały wydrukowane w formie śpiewników i rozdane uczestnikom warsztatów.
Tekst: Grażyna Olszaniec
Fot. Katarzyna Stalmierska
