Polska ratyfikowała konwencję w 2011 roku. Odbyło się szereg konferencji naukowych poświęconych temu nowemu sposobowi ochrony, który wywołał duże poruszenie w środowisku etnologicznym. Narodowy Instytut Dziedzictwa został zobowiązany do prowadzania ewidencji przejawów niematerialnego dziedzictwa na terenie naszego kraju. Powstała Krajowa Lista – wpis na nią jest prestiżowym podkreśleniem znaczenia, jakie dany przejaw ma dla lokalnej kultury i społeczności. W 2014 roku na listę wpisano pierwszych 7 przejawów. Nieśmiałe początki, wynikały z niewielkiej świadomości, czym jest niematerialny wymiar dziedzictwa. Wcześniej mówiono o nim prawie wyłącznie w kontekście zabytków architektonicznych, obiektów muzealnych i obszarów cennych przyrodniczo – materialnych efektach ludzkiej działalności lub jej oddziaływaniach na świat. Wymiar materialny pozbawiony kontekstu tracił jednak na znaczeniu. Definicja zawarta w Konwencji UNESCO przeciwdziała temu zjawisku, traktując je kompleksowo. Dobrze to widać np. w jednym z pierwszych wpisów na polską listę – Umiejętność wytwarzania instrumentu i praktyka gry na kozie (dudach podhalańskich). Ochronie podlega nie tylko sama koza, ale umiejętność jej konstruowania (a co za tym idzie, także naprawiania, strojenia i pozyskiwania materiałów do jej produkcji) oraz trudna sztuka wydobywania z niej dźwięków (i jak tego uczyć kolejne pokolenia) wraz z utworami wykonywanymi na niej w tradycji podhalańskiej. Krótko mówiąc ochronie podlega całe zjawisko kulturowe, a nie jedynie jego materialny efekt.
Mija 10 lat od pierwszych wpisów na Krajową Listę. Bardzo cieszy fakt, że dziś liczy ona 103 pozycje! Gorąco polecamy zapoznanie się z nimi wszystkimi (https://niematerialne.nid.pl/krajowa-lista-niematerialnego-dziedzictwa-kulturowego/). Lista nie wyczerpuje tradycyjnych zjawisk kulturowych opisywanych przez etnografów na terenie naszego kraju. Przyjrzyjcie się Państwo swoim wsiom, miasteczkomi miastom – może jest jakieś zjawisko, które uważacie za warte ochrony. Podzielcie się wiedzą o nim, a w ten sposób zainicjujecie wpis na Krajową Listę. Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi wspiera lokalne społeczności i wspólnie z Państwem z radością obchodzi dzisiejsze święto!
Tekst: Jacek Żukowski
Fot. Danuta Matloch
