W zbiorach biblioteki znajdują się dwie cenne kolekcje: stare druki (828 woluminów z XVI–XVIII wieku) i polonica XIX-wieczne (około 8200 woluminów), które tworzą Narodowy Zasób Biblioteczny. W tym miejscu chcemy Państwu prezentować najciekawsze i najcenniejsze kolekcje, które biblioteka posiada w swych zbiorach. Zapraszamy również do odwiedzenia Biblioteki NIKIDW Oddział w Puławach, gdzie czytelnicy mają możliwość bezpośrednio zapoznać się z wybranymi tytułami.
***
Gustawicz, Bronisław Mieczysław Sroczyński
„Cieśla: praktyczne wiadomości dla pracowników zawodu ciesielskiego”
Warszawa-Lwów, 1916
Początki ciesielstwa sięgają zamierzchłych czasów, kiedy to ludy koczownicze przechodziły na osiadły tryb życia. Mistrzowie tego rzemiosła pozostawili po sobie niezwykłe budowle będące prawdziwą ozdobą polskiego krajobrazu. Ich praca znacząco wpłynęła na stworzenie regionalnych odmian budownictwa i piękno rodzimej architektury. W dawnej Polsce wznoszono z drewna budowle miejskie i wiejskie, niemal wszystkich rodzajów: obwarowania, domy mieszkalne, ratusze, kościoły, dwory, pałace czy budynki gospodarcze. Najpopularniejszym materiałem budowlanym było drewno sosnowe, rzadziej dębowe, jesionowe czy brzozowe.
Mało jest w świecie krajów, w których historia kultury materialnej byłaby równie silnie jak w Polsce związana z drewnem, a to za sprawą warunków przyrodniczych i występowaniu na tym terenie bogactwa puszcz i ostępów leśnych. Dlatego też zawód cieśli jest tak nierozerwalnie związany z naszym krajem i tradycjami narodowymi.
Początkowo przeważnie każdy mieszkaniec wsi lub grodu posiadał umiejętności ciesielskie. Z czasem pojawili się pierwsi rzemieślnicy. Najstarsza wiadomość o zawodzie cieśli pochodzi z XII wieku. Rozwój przemysłu drzewnego i żelaznego przyczynił się do upadku ciesielstwa. Przełom XIX i XX wieku to próba wskrzeszenia i odrodzenia tego rzemiosła, którą podjął między innymi Stanisław Witkiewicz.
Potrzeba zebrania i usystematyzowania wiadomości praktycznych i stworzenia teoretycznych zasad dla ludzi parających się ciesielstwem była impulsem do powstania na początku XX wieku książki „Cieśla: praktyczne wiadomości dla pracowników zawodu ciesielskiego” autorstwa Bronisława Gustawicza i Mieczysława Sroczyńskiego. Książka ze zbiorów Biblioteki Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi pierwsze swoje wydanie miała w 1916 roku.
W przedmowie do podręcznika Bronisław Gustawicz – zwolennik wskrzeszenia rękodzielnictwa pisał: „Jest usilnym dążeniem znacznej części naszego społeczeństwa, aby podnieść stan rękodzielniczy do tego stopnia na jakim stał on w wiekach średnich. Wtedy to rękodzielnika otaczał powszechny szacunek”. Zebrane wiadomości praktyczne z zakresu ciesielstwa miały „wśród uczniów rzemieślniczych zawodu ciesielskiego szczerych przyjaciół i zwolenników sobie zyskać„.
Książka w swoich rozdziałach opisuje narzędzia jakich używa cieśla, ich budowę i zastosowanie. Wymienia gatunki drzewa budulcowego uwzględniając jego podział, rodzaj i przechowywanie. Daje praktyczne rady jak zbudować drewniane schody, parkany czy dzwonnice, jak ułożyć stropy czy położyć dach, jakich użyć wiązań i jak łączyć drewno.
W Dodatku do podręcznika znalazły się rozdziały dotyczące inżynierskich robót ciesielskich, budowy i rodzajów mostów drewnianych jarzmowych, wieszarowch, rozporowych i kratowych. 160 stronicowy tekst jest wzbogacony 201 rycinami.
Pierwsze wydanie ukazało się w 1916 roku w Łodzi nakładem firmy księgarsko-wydawniczej Ludwika Fiszera i było tomem 4 serii Biblioteczka Rzemieślnicza.
Drugie wydanie pochodzi z 1920 roku, trzecie z 1926, zaś w 2021 roku ukazał się reprint wydania II.
„Cieśla: praktyczne wiadomości dla pracowników zawodu ciesielskiego” Bronisława Gustawicza i Mieczysława Sroczyńskiego to jedna z wielu propozycji Biblioteki Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi dotycząca drewna, jego obróbki, obiektów ciesielskich, architektury drewnianej czy też zawodów związanych z przetwarzaniem drewna.
Oprac. Bogusław Wiśniewski
Red. Joanna Radziewicz
Fot. polona.pl – domena publiczna.
