There are two valuable collections in the library's collection: old prints (828 volumes from the 16th-18th centuries) and 19th-century polonica (about 8200 volumes), which make up the National Library Resource. Here we would like to present to you the most interesting and valuable collections that the library has in its collection. We also invite you to visit the Library of the NIKIDW Branch in Pulawy, where readers can directly acquaint themselves with selected titles.
***
Krzysztof Mikołaj Dorohostajski
„Hippika o koniach”
Kraków, [1647]
Hippika – od greckiego słowa “hippike” to uprawianie jazdy konnej, czyli inaczej jeździectwo – oznacza “biegłość w jeździe konnej”. Już w starożytnym Rzymie organizowano na hipodromach wyścigi powozów, natomiast w Atenach i Sparcie podczas igrzysk popularne były zawody konne. Za ojczyznę współczesnego jeździectwa uważa się Włochy. To właśnie tam, a dokładnie w Neapolu, powstały pierwsze ośrodki nauki jazdy konnej.
W Polsce jeździectwo stało na bardzo wysokim poziomie aż do XIX wieku – potem historia i kolejne wojny zniszczyły ten dorobek. Jeszcze do niedawna wydawało się, że jazda konna jest sportem “dla wybranych”. Wynikało to z niewielkiej ilości ośrodków jeździeckich i wysokich kosztów związanych z uprawianiem tej dyscypliny. Obecnie staje się coraz bardziej modna i dostępna dla każdego.
Bogactwo literatury polskiej na temat nauki jazdy konnej, koni czy też jeździectwa jest niezwykle zasobne. Biblioteka Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi w swoich zbiorach sięga do jednej z najstarszych ksiąg na temat jeździectwa tzn. do dzieła z 1647 roku autorstwa Krzysztofa Mikołaja Dorohostajskiego – „Hippika o koniach”.
Autor książki Krzysztof Mikołaj Dorohostajski (herbu Leliwa) (1562-1615) – polityk, żołnierz, miłośnik koni, marszałek wielki litewski, marszałek dworski, podczaszy litewski, krajczy litewski, stolnik litewski, starosta wołkowyski, poeta, pisarz hippologiczny i ekonomiczny. Był gorliwym kalwinistą. Uznawany za wybitnego znawcę hipologii. Autor pierwszego polskiego dzieła o hodowli, ujeżdżaniu i leczeniu koni.
„Hippika o koniach” Krzysztofa Mikołaja Dorohostajskiego miała swoje pierwsze wydanie w Krakowie w 1603 roku. Kolejne ukazały się w Poznaniu w 1620 roku, w Krakowie w 1647 roku, 1700 roku, ok. 1730 roku i 1861 roku. Został
a uznana za pierwszy podręcznik jeździectwa i cieszyła się dużą popularnością w XVII i XVIII wieku. Powstała na kanwie młodzieńczych podróży autora po Włoszech, gdzie zetknął się ze znakomitymi hodowcami koni i nauczycielami jazdy konnej. Szczególną rolę odegrał Piero Antonio Ferraro, słynny „hippolog” i nadworny koniuszy wicekróla neapolitańskiego, księcia de Osuna, który udzielił Krzysztofowi Mikołajowi Dorohostajskiemu lekcji konnej jazdy i zachęcił go do opracowania podręcznika hodowli tych zwierząt.
Praca Krzysztofa Mikołaja Dorohostajskiego miała być dziełem praktycznym skierowanym zarówno do ziemianin, jak i żołnierzy w polu. W „Czworgu Księgach w każdym z nich” autor zawarł w rozdziałach mnogość tematów dotyczących koni i jeździectwa.
„W księgach pierwszych” czytamy o ludziach, którzy wynaleźli jazdę, o rozeznaniu lat końskich, czy też o umaszczeniu koni.
„W księgach wtórych” dowiadujemy się o przygotowaniu konia do jazdy, o wadach i chorobach końskich.
W rozdziałach z Ksiąg Trzecich znajdujemy informacje o wędzidłach i proporcjach kształtów w budowie konia.
Natomiast Księgi Czwarte mówią o chorobach koni, o ochwaceniu, o kopytach i podkuwaniu konia, a na koniec podają lekarstwa aplikowane zwierzętom – maści, plastry i okłady.
Autor, przywiązując wagę do starannej szaty graficznej, zamówił miedziorytowe ilustracje u sztycharza Tomasza Makowskiego. Były to: karta tytułowa i 44 tablice, w tym 24 plansze wyobrażające figury koni na tle krajobrazów. Pozostałe miedzioryty
przedstawiały krajobrazy i zamki.
„Hippika o koniach„, urozmaicona cytowanymi wierszami Wergiliusza, zawierała szczegółowe informacje o hodowli koni i przez długie lata była najpopularniejszym w tej mierze podręcznikiem.
W 2015 roku ukazał się reprint wydania oryginału z 1620 roku, w którym znajdują się podstawy polskiej szkoły jazdy konnej i hodowli koni.
Wszystkich miłośników koni i jeździectwa przed praktycznymi zajęciami z ujeżdżania, zachęcamy do lektury tej i innych publikacji z bogatego księgozbioru Biblioteki Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi.
Elaborated. Boguslaw Wisniewski
Editor. Joanna Radziewicz
Photo polona.pl - public domain
