Mieszkańcy Kaszub mówią, że ich kraina jest najpiękniejsza na świecie. I wiele w tym prawdy, bowiem położna jest na niezwykle malowniczych terenach… blisko Bałtyku, znanych miejscowości letniskowych, Jeziora Żarnowieckiego, czy Puszczy Darżlubskiej. Kaszuby charakteryzują się setkami jezior, wąwozów, wzgórz morenowych, lasów, borów, kwiecistych łąk oraz parków krajobrazowych. A co najważniejsze, niepowtarzalną kulturą, której pełnię można poznać w muzeach kaszubskich w Kartuzach, Wejherowie i Bytowie oraz w skansenach m.in. we Wdzydzach Kiszewskich.

Kaszuby dzielą się na pięć regionów kulturowo-językowych:
-obszar północno-kaszubski, który obejmuje powiaty pomorskie: pucki i wejherowski,
-obszar wschodnio-kaszubski – czyli powiat kartuski,
-obszar południowo-kaszubski, który obejmuje części powiatu kościerskiego, chojnickiego i tucholskiego,
-obszary, które przed II wojną światową należały do Niemiec tj. powiat lęborski i częściowo bytowski,
-Trójmiasto.

Do najbardziej znanych kaszubskich miast, w których wciąż są żywe tradycje językowe i kulturowej, należą: Puck, Kartuzy, Wejherowo, Kościerzyna, Bytów, Żukowo.

Fot. polona.pl

Do dziś istnieje powszechnie używany dialekt kaszubski, najbardziej odrębny wśród dialektów języka polskiego.

Duża cześć Kaszubów żyje obecnie z turystyki. Organizowane są tutaj liczne imprezy folklorystyczne, jarmarki i festyny. Artyści ludowi tworzą słynne i piękne hafty kaszubskie, ceramikę, wyroby z rogu i wikliny. Najsłynniejszy warsztat garncarski rodziny Neclów działający od kilku pokoleń znajduje się w się w Chmielnie.

Z dawnej bogatej kultury ludowej Kaszub w naturalnych warunkach, niewiele pozostało. Wielość tej kultury można jednak zobaczyć w muzeach i skansenach kaszubskich, tj.

Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich to najstarszy skansen na ziemiach polskich założony w 1906 r. Instytucja ta wywodzi się z prywatnego muzeum, założonego w podcieniowej, XVIII-wiecznej chałupie zakupionej od wdzydzkiego gospodarza Michała Hinca w 1906 przez nauczyciela miejscowej szkoły Izydora Gulgowskiego i jego żonę, malarkę Teodorę. Gulgowscy zgromadzili w chacie kolekcję kaszubskich czepców, malarstwa na szkle, mebli i sprzętów gospodarskich. Po pożarze chałupy w 1932 r., została ona odbudowana i wyposażona w oryginalne sprzęty. W latach 50. XX w. opiekę nad chałupą Gulgowskich przejęło Muzeum Pomorskie w Gdańsku. Do dzisiaj na terenie muzeum znajduje się ponad 50 obiektów architektury ludowej z obszaru całych Kaszub i Kociewia, oprócz pasa nadmorskiego. Na terenie Parku odbywają się imprezy folklorystyczne: Jarmark Wdzydzki w trzecią niedzielę lipca oraz Z motyką na bulwy (w trzecią niedzielę września) a także pokazy zajęć domowych i rzemieślniczych, kiermasze, lekcje, koncerty muzyki ludowej, odpusty itd.
Muzeum Kaszubskie im. Franciszka Tredera w Kartuzach gromadzi eksponaty związane z Kaszubami i zamieszkującą je grupą etniczną. Zostało utworzone w 1947 r. staraniem Franciszka Tredera. Placówka posiada bogate zbiory etnograficzne, a także zbiór ludowych instrumentów kaszubskich, takich jak burczybas i diabelskie skrzypce. Na miejscu można poznać zagadnienia związane z literaturą, kulturą materialną, językiem, a także dzieje i tradycje regionalne Kaszub.
Skansen w Nadolu, kaszubskiej wsi letniskowej w powiecie wejherowskim, nad Jeziorem Żarnowieckim. Skansen powstał w latach 80. XX w. w związku z koniecznością uratowania zabytków budownictwa ludowego tych terenów. Jego podstawą jest oryginalna zagroda gburska z XIX wieku wraz zabudowaniami gospodarczymi. Corocznie w skansenie odbywają się dwie imprezy folklorystyczne: „Krancbal” oraz „Kasebsczi Pszczolnik”.  Podczas większych imprez w zabytkowym piecu chlebowym demonstrowany jest wypiek chleba kaszubskiego.
Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie powstało w 1968 r.  Gromadzi bezcenne zabytki piśmiennictwa i muzyki. Przez lata swej działalności pozyskało większość pierwodruków i kolejnych wydań utworów kaszubskojęzycznych, niezwykle rzadkich czasopism, zbiorów pieśni i innych druków. Muzeum przejęło spuścizny po pisarzach, kompozytorach, folklorystach i działaczach kaszubskich.
Muzeum Zachodnio-kaszubskie w Bytowie – zajmuje cały dawny Dom Zakonny pokrzyżackiego zamku. Ekspozycje podzielono na poświęcone etnografii oraz zabytkom historycznym, w tym związanym z dawnym Bytowem. W muzeum znajdują się dwie wystawy poświęcone kulturze Kaszubów:
-Etnograficzna „Kultura materialna Kaszubów Bytowskich”
-Współczesna sztuka ludowa Kaszub

10 września podczas Sceny Letniej, cyklicznego wydarzenia organizowanego przez Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi będzie można bliżej poznać kulturę Kaszub i na żywo wysłuchać pieśni kaszubskich w wykonaniu Regionalnego Zespołu Pieśni i Tańca KASZUBY z Kartuz. Zapraszamy już dziś!

Oprac. Aleksandra Szymańska

Źródła:
– Borucki, M., Nasz folklor ocalony, seria „Ocalić od zapomnienia”, Warszawa 2014
-Friedrich, L., Zarys etnografii Kaszub, Gdynia 2020
– http://www.muzeum-wdzydze.gda.pl/
– http://muzeumbytow.pl/
– wikipedia.pl

Fot. wyróżniająca – aut. Rafał Karpiński